Ik onderzoek de veenbrand
Niels van Steenbergen is zelfstandig organisatiepsycholoog en helpt organisaties met het zien, begrijpen en oplossen van organisatie- en leiderschapsstress onder de oppervlakte. Dit doet hij vanuit een psychoanalytisch, psychodynamisch en systeemtheoretisch perspectief.
Als een team ineffectief werkt of constant ruzie maakt wordt Niels bijvoorbeeld gevraagd om een organisatie-analyse uit te voeren. Niels: “Ik neem dan eerst een aantal interviews af en observeer.” Hij luistert vooral naar wat er niet wordt gezegd en observeert voornamelijk naar datgene wat je op het eerste gezicht niet ziet. Als mensen in een interview bijvoorbeeld niks over het conflict zeggen, is dat interessante informatie over wat er mogelijk onder de oppervlakte speelt. Zou het zo kunnen zijn dat ze in de ontkenning zitten en niet willen zien dat ook zij een aandeel hebben in het conflict? Dat zou een hypothese kunnen zijn. Een hypothese is een klein theorietje over wat er mogelijk onder de oppervlakte aan de hand is. Deze hypotheses bespreekt hij met het team. Zien zij wel of geen bewijs voor deze hypothese? Zo ontstaat dan een manier van reflecteren zonder dat het conflict zich ter plekke herhaalt. Gezamenlijk kan er naar een oplossing gezocht worden.
Een mooi voorbeeld is een analyse die hij in een gevangenis uitvoerde. Zijn onderzoek leidde onder meer tot de hypothese dat de organisatie onbewust de neiging heeft de gedetineerden op de eerste plaats te zetten.
Door deze analyse werd de organisatie zich ervan bewust dat ze te weinig aandacht en waardering voor de medewerkers hadden. De nadruk lag te veel op het halen van targets, zoals het aantal uitgevoerde urine- en celcontroles of het schrijven van declarabele uren, en te weinig op hoe het met mensen ging. Hierdoor raakten medewerkers gedemotiveerd en gingen deviant gedrag vertonen om hun ongenoegen te compenseren. Door de extra aandacht voelde men zich weer betrokken en gemotiveerder.
Waarom dit werk?
Niels vindt dit werk interessant omdat de processen onder de oppervlakte zoveel invloed kunnen hebben op de processen boven de oppervlakte. Te vergelijken met een veenbrand. Het probleem is dat de processen onder de oppervlakte heel moeilijk te zien zijn. Je zal daarvoor subjectief in plaats van objectief moeten leren waarnemen. Maar als het lukt om die processen te zien en begrijpen is het vaak wel de sleutel tot een oplossing. Er is bijna nooit een makkelijke oplossing. Het onbewuste wordt namelijk ook gebruikt als container om alles wat we als organisatie niet willen zien, zoals conflicten, jaloezie, seksuele aantrekkingskracht of onzekerheden, in te stoppen. Met afweermechanisme zoals ontkenning, projectie, splitting of rationalisatie wordt voorkomen dat dit impliciete expliciet wordt gemaakt.
Zijn rol is daarom vaak controversieel. Enerzijds is men blij dat er eindelijk iemand eens luistert, observeert en de stressfactoren naar boven haalt, anderzijds wil men er liever niet mee geconfronteerd worden.
Stressvrij leiderschap in 7 stappen
Volgend jaar komt zijn boek uit: “Stressvrij leiderschap in zeven stappen”. Dat boek draait om de vraag: hoe kun je organisatie- en leiderschapsstress onder de oppervlakte zien, begrijpen en oplossen. In zijn boek legt hij in zeven stappen de complexe theorie in Jip en Janneke taal uit en gebruikt hij casussen uit zijn eigen consultancy praktijk om deze te verhelderen. Het boek is de weerslag van zijn ervaring als consultant en van zijn cursus Stressvrij Leiderschap die in februari weer start.
Waarom SamSamkring?
Niels was eerst lid van een broodfonds maar had daarbij andere verwachtingen van zijn deelname. “Bij SamSamkring ben ik lid van een groep waar alles professioneel is georganiseerd, zonder de discussie over ziekte en schenkingen. Ik vind de transparantie van SamSamkring prettig, het is goed en zakelijk geregeld maar toch ook persoonlijk”.
Niels van Steenbergen is organisatiepsycholoog. Meer over zijn werk en over de cursus Stressvrij Leiderschap in 7 stappen vind je op zijn website https://nvsc.nl/
